ناوه‌ڕۆك
ناساندن
نەخۆشی پارکینسن یان پارکینسۆن (بە ئینگلیزی: Parkinson's disease) نەخۆشییەکە پەیوەندی بە کۆئەندامی دەمارەوە هەیە و دەبێتە هۆی جووڵەی نەخوازراو و جڵەونەکراو لەلایەن کەسەکەوە وەکوو لەرزین، تووندبوونی جومگەکان، لەدەستدانی هاوسەنگی لەش و جووڵە. نەخۆشی پارکینسۆن نەخۆشییەکی دەمارەیی بەرەوپێشچوونە و کاریگەری لەسەر جووڵە هەیە و دەتوانێت کاریگەرییەکی بەرچاوی هەبێت لەسەر ژیانی ڕۆژانە.
نەخۆشی پارکینسۆن حاڵەتێکی درێژخایەنە کە بەهۆی تێکچوونی دەمارەکانی بەرهەمهێنەری دۆپامین لە مێشکدا دروست دەبێت. دۆپامین بۆ جووڵەی نەرم و هاوئاهەنگی ماسولکەکان پێویستە و لەدەستدانی دەبێتە هۆی نیشانە تایبەتەکانی نەخۆشی پارکینسۆن.
نیشانەکانی
- لەرزین: لەرزینێکی کۆنتڕۆڵنەکراو، زۆرجار لە دەست یان پەنجەکانەوە دەست پێدەکات.
- برادیکینێسیا: خاوبوونەوەی جووڵە، کارەکانی ڕۆژانە قورس دەکات.
- ڕەقبوونی ماسولکەکان: ڕەقبوونی ئەندامەکان، ڕەقبوونی شان، دەبێتە هۆی ئازار و سنووردارکردنی جووڵە.
- تێکچوونی دۆخی جەستە و هاوسەنگی: کێشەی دۆخی چەقبەستوو و هاوسەنگی.
- گۆڕانکاری لە قسەکردندا: قسەکردنی نەرم یان شلۆق.
- گۆڕانکارییەکانی نووسین: دەستنووسی بچووک و تەنگ.
هۆکارەکانی
لە کاتێکدا هۆکاری وردی نەخۆشی پارکینسۆن نادیارە، بەڵام هۆکارەکانی وەک جینات و بۆماوەیی و هۆکارە ژینگەییەکان ڕەنگە ڕۆڵیان هەیە.
چارەسەر
چارەسەر بە بەکارهێنانی دەرمان دەبێت بۆ چارەسەرکردنی نیشانەکانی نەخۆشییەکە بەم شێوەیە:
- زیادکردنی ڕێژەی دۆپامین
- کاریگەری هەبێت لەسەر ماددە کیمیاییەکانی تری مێشک بۆ گواستنەوەی زانیارییەکان لە نێوان دەمارەخانەکاندا
- یارمەتی جڵەوکردنی ئەو نیشانانە بدات کە پەیوەندی بە جووڵەوە نییە
چارەسەری سەرەکی بۆ نەخۆشی پارکینسن دەرمانی ڵیڤەدۆپایە (Levodopa)، دەمارە خانەکان ئەم دەرمانە بەکاردەهێنن بۆ بەرهەمهێنانی دۆپامین، بەڵام ئەم دەرمانە کاریگەری لاوەکی هەیە هەر بۆیە نەخۆشەکان لەگەڵیدا دەرمانی کاربیدۆپا (Carbidopa) بەکاردەهێنن بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییە لاوەکییەکانی وەکوو هێڵنجدان، ڕشانەوە و دابەزینی پەستانی خوێن.
