ناوه‌ڕۆك
زەردوویی چییە؟
نەخۆشیەکە ڕەنگی پێست و بەشە سپییەکەی چاو دەگۆڕێت بۆ زەرد، زۆرجار منداڵانی تازەلەدایکبوو تووشی دەبن، هەندێک جاریش پێگەیشتووان و تەمەنەکانی دیکە، لە کاتی بوونی نەخۆشییەکە باشترین بژاردە ئاگادارکردنەوەی پزیشکی پسپۆڕە، زەردوویی دەشێت نیشانەی تێکچوونێک بێت لە (جگەر، خوێن، توورەگەی زراو)دا.
بۆچی کەسانی پێگەیشتوو تووشی زەردوویی دەبن؟
زەردوویی بە بەرزبوونەوەی ماددەی بیلیڕووبین کە ماددەیەکی پرتەقاڵی و زەرد باوە لەناو خوێندا ڕوودەدات، بیلیڕووبین لە خرۆکە سوورەکانی ناو خوێندا هەیە و پاش مردنی ئەو خڕۆکانە، جگەر هەڵدەستێت بە پاڵفتەکردنیان لەڕێڕەوی خوێندا، بەڵام کاتێک کێشەیەک ڕوودەدات یاخود جگەر بەکاری خۆی هەڵناسێت ڕێژەی بیلیڕووبین هەڵدەکشێت و ڕەنگی پێست زەرد هەڵدەگەڕێنێت.
زەردوویی لە پێگەیشتوواندا دەگمەنە و ئەگەر ڕووشبدات هۆکاری زۆری هەیە، لەو هۆکارانە:
- هەوکردنی جگەر: زۆر جار هۆکاری هەوکردنی ئەندامێکی گرنگی وەکو جگەر بەهۆی ڤایرۆسەوەیە، دەشێت کورتخایەن یاخود درێژخایەن بێت کە درێژخایەنەکە زیاتر لە شەش مانگ دەخایەنێت، هەندێک جاریش دەرمان یان خۆییە بەرگرییە نەخۆشیەکان هۆکاری هەوکردنەکەن، بەتێپەڕبوونی کات دەتوانێت جگەر لەکار بخات و ببێتە هۆی زەردوویی.
- نەخۆشی جگەری پەیوەست بە کهول: ئەگەر هاتوو کەسێک بۆماوەی زیاتر لە دە ساڵ کهولی بەبڕێکی زۆر خواردەوە، بەدڵنیاییەوە جگەری تووشی کێشەیەکی زۆر دێت، دوو نەخۆشی بەدیاریکراوی (هەوکردنی جگەر و ئەستووربوون و هاتنەوەیەکی جگەر) بەهۆی کهول مەترسین بۆ سەر جگەر وەک ئەندامێکی گرنگی لەش.
- داخرانی بۆری زراو (زەرداو): ئەم ڕێڕەوانە تەنکن و شلەیەک لە جگەر و توورەگەی زراوەوە دەگەیەننە ڕیخۆڵەباریکە، هەندێک جار بەهۆی (بەردی زراو، شێرپەنجە، نەخۆشی دەگمەنی جگەر)ـەوە دادەخرێن و دەبنە هۆی زەردوویی.
- شێرپەنجەی پەنکریاس: ئەمەش دەیەم باوترین جۆری شێرپەنجەیە لە پیاواندا و نۆیەمە لە ئافرەتاندا، دەتوانێت بۆری زراو دابخات و ببێتە هۆی زەردوویی.
- کۆمەڵێک دەرمانی دیاریکراو: ئەسیتامینۆفین، پەنسیلین، کەپسولەکانی کۆنتڕۆڵکردنی منداڵبوون هەروەها ستیرۆیدەکان و ئەوانەی هاوپەیوەندن بۆ نەخۆشییەکانی جگەر هۆکاری زەردوویین.
نیشانەکانی زەردوویی
زۆرجار نەخۆشەکە هەست بە بوونی نیشانەکان ناکات ئەمەش وادەکات لەناکاو تێبینی بکرێت، خراپی نیشانەکان پشت دەبەستێت بە هۆکارەکان و خێرایی و هێواشی لە گەشەسەندییان، ئەگەر جۆری زەردووییەکە کورتخایەن بێت (ئاسایی بەهۆی میکڕۆبەهەوکردنەوەیە) ئەوا ئەم نیشانانە لە نەخۆشەکەدا دەردەکەوێت:
- تا.
- خوراندنی لەش.
- ئازاری سک.
- نیشانەکانی هەڵامەت.
- گۆڕانی ڕەنگی پێست.
- گۆڕانی ڕەنگی میز بۆ ڕەنگێکی تێر و پیساییش بۆ ڕەنگی سورباو.
بەڵام گەر جۆری زەردووییەکە درێژخایەن بوو ئەوا نیشانەکان ئەمانە دەبن:
- کەمبوونەوەی کێشی لەش.
- خوراندنی لەش.
- گەر بەهۆی شێرپەنجەی پەنکریاس و داخرانی ڕێڕەوی زراوەوە ڕوویدا ئەوا باوترین نیشانە ئازاری سکە.
زەردوویی چۆن دیاریدەکرێت؟
پزیشکی پسپۆڕ پشکنینی بیلیڕووبین ئەنجامدەدات بۆ نەخۆشەکە کە پێوانی بڕی ماددەکەیە لە ناو خوێندا پاشان پشکنینێکی تر کە بە پشکنینی گشتی خوێن - (CBC) ناودەبرێت و تایبەتە بە خوێن یاخود پشکنین بۆ جگەر ئەنجامدەدەرێت، لە هەر حاڵەتێکدا ئەگەر نەخۆشەکە زەردوویی هەبوو ئەوا بڕی ماددەکە لە خوێندا زۆرە، پزیشکەکە دەربارەی نیشانەکان و مێژووی نەخۆشیەکە دەپرسێت و بە دەستی پشکنین بۆ جگەر دەکات لەلای ڕاستی سکەوە هەروەها لەوانەیە پشکنینی تیشکیش پێویست بێت بۆ ڕوونکردنەوەی تەواوەتی بارودۆخی نەخۆشەکە و هۆکاری ڕوودانی نەخۆشیەکە.
چارەسەری زەردوویی
لە کەسانی پێگەیشتوودا چارەسەرێکی ئەوتۆ نییە بۆ خودی زەردوویی بەڵکو شارەزایان هۆکاری زەردووییەکە چارەسەر دەکەن، ئەگەر نەخۆشیەکە هۆیەکەی هەوکردنی جگەری ڤایرۆساوی کورتخایەن بوو ئەوا زەردووییەکە خۆی نامێنێت و جگەر ساڕێژدەبێتەوە، بەڵام ئەگەر هۆکارەکەی داخرانی بۆری زراو بوو ئەوا پزیشکان بۆ کردنەوەی ڕێڕەوەکە نەشتەرگەری ئەنجامدەدەن.
ڕێگرکردن لە توشبوون بە زەردوویی
زەردووی بەهۆی زۆریی هۆکارەکانی، ڕێگری لێکردنی کارێکی قورس و زەحمەتە بەڵام ڕێکخستنی ڕێژەی کۆلیسترۆڵ لە خوێن و وەرزشکردن یارمەتیدەرن بۆ ڕێگری لە زەردوویی.
